جلسه ۱
مجموعه حاضر بخشی از دروس استدلالی اصول فقه استاد ریاحی است که با موافقت ایشان و بدون حذف و اضافه، در قالب چند جلسه به مرور روی سایت قرار خواهد گرفت.
این مجموعه در قالب کتابی با عنوان «اجماع، حجیت یا عدم حجیت»، با شماره کتاب‌شناسی ملی ۴۳۵۳۶۹۰ (شماره شابک ۵-۸۳۸۸۷۱-۶۰۰-۹۷۹) توسط انتشارات آتون کتاب در مرکز اسناد و کتاب‌خانه ملی جمهوری اسلامی ایران ثبت شده و فایل pdf آن به زودی در سایت قرار خواهد گرفت.
***
* مقدمه مؤسسه حکمت اسلامی احتجاج
کتاب حاضر بر اساس جلسات اصول فقه استاد محقق، علی ریاحی نبی تنظیم شده است که در سال ۱۳۸۸ و در زمان مدیریت حوزه علمیه الإمام علی بن ابی‌طالبj توسط ایشان بیان شده بود.
لازم به ذکر است که بخش‌های جانبی سخنان استاد، حذف شده است تا مطالعه و پیگیری اصل مطلب، برای خوانندگان راحت‌تر باشد.
امید است خوانندگان فاضل، این مؤسسه را با نظرات و پیشنهادات خود، از طریق آدرس «info@ehtejaj.com» همراهی کنند.
مؤسسه حکمت اسلامی احتجاج
***
$
* مقدمه اول بحث
اکثر قریب به اتفاق فقهای شیعه، منابع فقه را چهار مورد دانسته‌اند که عبارتند از: کتاب، سنت، اجماع و عقل.
پرداختن به اصل حجیت این چهار رکن اجتهاد و موارد وابسته به آن، از اهم مباحث اصولی است که متأسفانه علی رغم اهمیتش، نسبت به سایر مباحث موجود در اصول، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از جمله مباحث مهمی که امروزه کمتر مورد بحث قرار می‌گیرد، عبارتند از: اصل حجیت قرآن و مواردی مانند شبهه تحریف آن و هم‌چنین اصل حجیت اجماع.
در این قسمت، سعی خواهیم کرد تا موضوع اجماع را به طور مفصل و دقیق بررسی کنیم و ببینیم که کدام یک از انواع اجماع معتبر است. طبیعتاً بحث ما، بحثی استدلالی است که در ضمن آن از نظر بزرگان فقها نیز استفاده خواهد شد.
بدیهی است بنا بر مقتضای این‌گونه بحث‌ها ممکن است ضمن نقد نظرات و آرای این بزرگان، بعضی از آن‌ها پذیرفته و برخی نیز مردود دانسته شود و این بر عهده شما طلبه‌ها است که نظرات را شنیده و با تفقه در آن‌ها، آن را که درست می‌یابید، بپذیرید و مبنای خود قرار دهید.
***
* مقدمه دوم بحث
علما و بزرگانی که در زمینه علم اصول به نگارش کتاب پرداخته‌اند، به فراخور حال خود و به مقتضای تألیفی که داشته‌اند، عموماً در حاشیه بحث حجیت اجماع منقول، به اصل حجیت اجماع نیز پرداخته‌اند، اما قرار ما در این‌جا بررسی اصل این موضوع می‌باشد. لذا از بررسی اجماع منقول به طور مستقل پرهیز شده است و اگر مواردی از اجماع منقول مطرح شده، صرفاً به فراخور نیاز در بحث بوده است.
البته بعد از آن‌که معلوم شد، کدام یک از انواع اجماع معتبر است، پیرامون اجماع منقول آن نیز صحبت خواهیم کرد.
با عنایت به توضیحات گفته شده، بحثمان را در بخش مستقل عرض خواهیم کرد که عبارتند از:
– تعریف لغوی اجماع
– تعریف اجماع از دیدگاه علمای مکتب خلفا
– تعریف اجماع از دیدگاه اصولیون مکتب اهل بیتb
– مقایسه دو دیدگاه فوق
– بررسی انواع اجماع نزد اصولیون مکتب اهل بیتb و نقد و بررسی هر کدام.
– جمع‌بندی نهایی بحث.
لازم به ذکر است که کتبی نیز به طور مستقل به اصل اجماع پرداخته‌اند که ظاهراً کامل‌ترین آن‌ها کتاب کشف‌القناع عن وجوه حجیة الإجماع تألیف علامه محقق، شیخ اسدالله تستری، معروف به محقق کاظمی می‌باشد که ظاهراً آخرین بار توسط مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث چاپ شده است. ایشان در این کتاب دوازده وجه در حجیت اجماع نقل کرده‌اند که به نظر ما بعضی از آن‌ها در اصل تفاوت قابل ملاحظه‌ای با یک‌دیگر ندارند و به نظر می‌رسد بیش‌تر تلاش داشته‌اند که تعداد آن را به عدد دوازده برسانند. البته ایشان علاوه بر بیان وجوه دوازده‌گانه مذکور، به بیان برخی موارد مفید دیگر از جمله مصادیق اجماعات نیز پرداخته‌اند که مطالعه آن برای علاقه‌مندان مفید است. خلاصه این وجوه دوازده‌گانه را به نقل از علامه محقق، مرحوم میرزای آشتیانی، در کتاب ارجمند بحر الفوائد که در اصل تعلیقه‌ای بر فرائد الأصول مرحوم شیخ اعظم انصاری است، در پایان این سلسله بحث‌ها عرض خواهم کرد. إن شاء الله.
***
