آذربایجان و ظهور امام زمان (قیام ترک‌ها از آذربایجان)
$
در جلسات گذشته، احادیثی درباره ایران، تهران، ری و اصفهان روایت کردیم و بررسی که نمودیم. إن شاء الله از این‌جلسه درباره منطقه آذربایجان بزرگ صحبت می‌کنیم که بخش عمده‌ای از آن، در حال حاضر، یا جزئی از جمهوری آذربایجان است و یا استان‌های آذربایجان ایران. این‌که این روایات کدام آذربایجان را شامل می‌شود، چنان‌چه با روایت معتبری برخورد کردیم و قرینه در تشخیص آن وجود داشت، عرض خواهم کرد.
اما روایت این جلسه؛
* ترجمه روایت:
از نبی مکرم اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم روایت شده است که ترک‌ها چند مرتبه خروج می‌کنند. بار اول از آذربایجان و دوم اسب‌هایشان را به فرات می‌بندند و ترکی بعد از آن نیست.
* منابع:
در بین پیروان مکتب اهل بیت علیهم‌السلام، این روایت را برای اولین بار، مرحوم سید بن طاوس در کتاب الملاحم و الفتن (ص ۹۹) روایت کرده است و دیگرانی که منبع داده‌اند، همه از او روایت کرده‌اند. آن‌هایی که منبع نداده‌اند هم، قاعدتاً از این کتاب روایت کرده‌اند. با این حساب منبع اصیل ما کتاب الملاحم سید بن طاووس است.
* بررسی سندی:
سید بن طاووس این حدیث را از فردی به نام نعیم از عبدالخالق بن یزید از فردی به نام واقد از پدرش از مکحول از حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم روایت کرده است.
اولا روات این حدیث، از نعیم گرفته تا مکحول، همه مجهول هستند.
ثانیاً به احتمال بسیار زیاد، بلکه قریب به یقین، سند این حدیث مرسل است، چرا که بین سید بن طاووس که علمای قرن هفتم است، تا حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم، بیش از ۶۵۰ سال فاصله است و قاعدتاً نمی‌تواند در این فاصله تنها ۵ واسطه قرار داشته باشد، لذا احتمالا مرحوم سید، این روایت را از کتابی روایت کرده است.
علی ای حال این روایت هم مرسل است و هم رجال آن از مجهولین هستند و در نتیجه انتساب این عبارات به نبی مکرم اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم معتبر نیست.
* توضیحات:
در این حدیث تصریحی به ارتباط ترک‌ها و خروجشان از آذربایجان یا در عراق با قیام امام عصر علیه‌السلام نشده است و قاعدتاً فقط از آن‌جایی که روایت لحن آخرالزمانی دارد و قیام منجی نیز به نوعی آخر الزمانی است، جزء این احادیث آورده‌اند.
علی ای حال! با توجه به این‌که این‌گونه روایات جنبه پیش‌گویی دارند، تنها در صورتی قابل اعتماد هستند که انتسابشان به معصوم علیه‌السلام که الله تعالی تعدادی از اخبار آینده را بر آن‌ها معلوم کرده است، معتبر باشد که این حدیث، این‌گونه نیست. البته می‌توان پذیرفت که ترک‌ها در طول تاریخ، بارها از آذربایجان خروج کرده‌اند و بارها هم عراق و اطراف فرات را متصرف شده‌اند و چه بسا در آینده هم چنین اتفاقاتی از منطقه آذربایجان بزرگ در پیش رو باشد.
و صلی الله علی محمد و آل محمد
