آبادان و ظهور امام زمان (حکومت ظالمانه عرب بر عجم در اهواز)

$

جلسه گذشته، حدیثی درباره اهواز روایت کردیم و امروز هم حدیث دیگری در همین زمینه بررسی خواهیم کرد که البته آخرین حدیث درباره اهواز است.

اما روایت این جلسه؛

* ترجمه روایت:

در فرازی از خطبه‌ای که به نام تُطُنجیة یا تَطَنجیة مطرح شده و درباره مسائل آخر الزمان و مهدویت است، آمده است که امیر مؤمنان سلام‌الله‌علیه فرمودند که در اطراف بصره حرکاتی رخ می‌دهد که در صدد بیان آن نیستم و عرب بر عجم ظاهر شده و تا اهواز زمین‌گیر می‌شوند (یا پیش می‌روند).

* منابع:

این خطبه که بالأخره متوجه نشدم تلفظ صحیح آن چیست و تلفظی که عرض کردم مطابق آن چیزی است که از اساتید خود شنیده‌ام و آن‌ها مردد بودند را مرحوم علی یزدی حائری در کتاب الزام الناصب فی اثبات الحجة الغائب (ج۲، ص ۲۱۷) روایت کرده است.

* بررسی سندی:

مرحوم آقای علی یزدی حائری از علمای قرن چهاردهم است که در یزد متولد و پس از مهاجرت به عتبات و استقرار در آن‌جا، در سال ۱۳۳۳ هجری قمری، یعنی کمتر از ۹۰ سال قبل، در شهر کربلا فوت و در جوار حرم حضرت ابالفضل علیه‌السلام دفن شدند. ایشان این خطبه را بدون ذکر هیچ سند و منبعی در کتاب خود آورده است و پیش از ایشان در هیچ کتاب دیگری یافت نمی‌شود.

البته نام این خطبه را در یک کتاب یافتم که کتاب المجموع الرائق (ج ۱، ص ۴۵۲) نوشته فردی با نام هبةالله الموسوی و ظاهراً در قرن هشتم است که فقط اشاره‌ای به نام آن کرده است. حافظ رجب البرسی در قرن نهم، در کتاب مشارق أنوار الیقین (ص ۱۶۶ به بعد) هم اشاراتی به این خطبه دارد که البته متنش با متن إلزام الناصب تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای دارد. البته ایشان هم هیچ منبع و سندی برای آن ذکر نکرده‌اند.

دو نکته در این‌جا ذکر کنم و بحث منبع‌شناسی را تمام کنیم. اول این‌که کتاب إلزام الناصب و مشارق أنوار الیقین، هر چند مطالب درست و معتبر کم ندارند، اما مملو از مطالب نوظهور، عجیب و غیر مستند است. دوم این‌که خطبه تطنجیة پر است مطالبی که به شدت رنگ و بوی اعتقادات غلات را دارد که هر چند توجیه بعضی از آن‌ها کار دشواری نیست، اما توجیه بعضی هم سخت و بعضاً غیر ممکن است.

جمع‌بندی آن‌که وجود چنین خطبه‌ای از امیر مؤمنان علیه‌السلام، با این نام و نشان و این متن، اصلاً معتبر نیست.

* توضیحات:

زمانی که این خطبه را مرور می‌کنیم، می‌بینیم که مطالب متعددی از آن به قرینه‌ای از قرآن، روایت، تاریخ و غیر این‌ها تأیید می‌شود، اما مطالب متعددی هم دارد که قرینه‌ای بر تأیید آن نیست که مطلب امروز ما هم از همین دسته است.

علی ای حال! پیش از این گفتیم، آن‌ها که قرینه‌ای دارد، به درد ما نمی‌خورد، چرا که خود آن قرائن هست و آن‌ها که قرینه‌ای ندارد، باز هم به کار ما نمی‌آید.

و صلی الله علی محمد و آل محمد