خراسان و ظهور امام عصر (خروج سفیانی، خراسانی و یمانی در یک روز)

$

از امروز به روایات ذیل خراسان و خراسانی و نقش آن‌ها در زمان ظهور امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف می‌پردازیم و این بار مطلب را با یک روایت احتمالاً معتبر آغاز می‌کنیم.

اما روایت این جلسه؛

* ترجمه روایت:

روایت شده است که امام صادق علیه‌السلام فرمودند که خروج سه نفر، خراسانی، سفیانی و یمانی در یک سال و یک ماه و یک روز است و در این بین هدایت‌گرتر از پرچم یمانی نیست که به سوی حق هدایت می‌کند.

* منابع:

این روایت را برای اولین بار مرحوم شیخ الطائفه طوسی با ذکر سند، در کتاب الغیبة (ص ۴۴۶) روایت کرده‌اند. البته قطب راوندی در الخرائج (ج ۳، ص ۱۱۶۳) نیز این روایت را آورده‌اند، اما بدون ذکر سند و به صورت مرسل که قاعدتاً از جناب شیخ الطائفه نقل کرده‌اند.

علی ای حال! منبع اصیل ما، همان الغیبة شیخ الطائفه است.

* بررسی سندی:

این حدیث را مرحوم شیخ الطائفه طوسی از فضل بن شاذان از سیف بن عمیره از بکر بن محمد الازدی از امام صادق علیه‌السلام روایت کرده است که همگی از ثقات هستند و در نتیجه انتساب این حدیث به معصوم علیه‌السلام ظاهراً معتبر است.

چرا ظاهرا معتبر است؟ به این جهت که جناب شیخ الطائفه که از فقها و محدثین قرن چهارم و پنجم است، نمی‌تواند بی‌واسطه فضل بن شاذانی روایت کند که متوفای نیمه قرن دوم است، مگر این‌که از  کتاب او روایت کرده باشد. با توجه به این‌که این حدیث نَه در کتب دیگر خود شیخ موجود است و نَه در کتب سایر محدثین پیش از او یا هم‌عصر او، پس دو حالت مفروض است. حالت این‌که شیخ این حدیث را مرسلا از فضل بن شاذان روایت کرده باشد و حالت دوم این‌که از کتاب فضل بن شاذان روایت کرده باشد.

در حالت اول، حدیث غیر معتبر می‌شود، اما در حالت دوم باید دید که طریق شیخ به کتاب فضل بن شاذان معتبر هست یا خیر؟ جناب شیخ الطائفه، طرق خود به کتاب فضل بن شاذان را هم در الفهرست خود آورده‌اند و هم در المشیخه کتاب التهذیب و الاستبصار که این طرق معتبر هستند.

به نظر حقیر، هر چند احتمال اول، یعنی این‌که شیخ این حدیث را مرسلاً از فضل بن شاذان روایت کرده باشد، منتفی نیست، اما احتمال دوم، به اندازه‌ای هست که بتوان آن را برگزید و به همین جهت هم هست که به مخالفین اعتبار این حدیث نمی توانم خرده بگیرم.

* توضیحات:

۱- بر اساس شواهد و قرائن، این سه اتفاق از قطعیات اتفاقات قبل ازخروج حضرت ولی عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف است. که بحثش را إن شاء الله ذیل روایات کتاب المحجة خواهیم داشت.

۲- این‌که در روایت آمده است که خروج این سه نفر در یک سال و یک ماه و یک روز است را به دو صورت می‌توان معنا کرد. حالت اول این‌که همان معنای لغوی تصریح شده در روایت را مبنا قرار دهیم که در این صورت خروج این سه نفر دقیقا در یک روز مشخص خواهد بود و این نشانه در شناخت این سه نفر بسیار مؤثر است و کار را راحت می‌کند. حالت دوم این‌که بخواهیم با این عبارت، برخورد اصطلاحی داشته باشیم و بگوییم که امام علیه‌السلام در صدد بیان نزدیکی بیش از حد خروج این سه نفر بوده‌اند و از این اصطلاح استفاده کرده‌اند که این هم خالی از وجه نیست و در این صورت آن شقّ و رقّی و قاطعیت حالت اول را در تشخیص این سه نفر ندارد، اما باز هم می‌تواند کارگشا باشد. یعنی اگر کسی خروج کرد که ادعای یکی از این سه مورد را داشت یا به شواهد و قرائنی ما تصور می‌کردیم که یکی از این سه نفر است، لازم است ببینیم که آیا در همان روز یا حداقل با فاصله بسیار اندکی قبل و بعد از او دیگرانی خروج کرده‌اند که نشانی از دو نفر دیگر داشته باشند، یا خیر. اگر چنین بود، رصد را دقیق‌تر می‌کنیم تا زمانی که مطمئن شوین که آیا فرد مورد نظر ما هست یا خیر تا بر اساس آن عمل کنیم و اگر نبود که هیچ. اما اگر در همان روز یا با فاصله بسیار اندکی قبل و بعد او نبود، نیازی به وقت‌گذاری آن‌چنانی نیست و فعلا نباید مطلب را جدی گرفت.

پس برای برای این‌که ببینین فرد مورد ما، خراسانی، سفیانی یا یمانی هست یا خیر، لازم است مجموعه‌ای از شواهد و قرائن را که بر اساس معتبرات است، بررسی کنیم که یکی از این معتبرات، خروج این سه در یک روز یا حداقل در فاصله زمانی بسیار نزدیک به هم است.

۳- تکلیف پرچم سفیانی و ضلالت، بغی و عدوان او با حق، روشن است. به اجمال هم می‌دانیم که وضعیت پرچم خراسانی و یمانی هم در مقابل پرچم سفیانی قرار دارد که إن شاء الله در مورد هر سه این‌ها در ذیل وایات المحجة مفصلا صحبت خواهیم کرد و تکلیفمان را با این سه پرچم روشن خواهیم کرد. اما آن‌چه از این روایت معلوم می‌شود، این است که با فرض جواز قرار گرفتن زیر هر دو پرچم، پرچم خراسانی، قابل مقایسه با پرچم یمانی نیست و اگر کسی می‌خواهد اقدامی کند و تحت لوای خروج‌کننده‌ای قرار گیرد و شرایطش را هم دارد، باید تمام تلاش خود را برای قرار گرفتن ذیل پرچم یمانی انجام دهد.

۴- ممکن است به نظر آید این روایت معتبر، با روایات معتبری که از اقدامات این‌گونه قبل از خروقائم آل محمد علیه‌السلام را منع کرده‌اند، در تضاد هستند که إن شاء الله در وقت مقرر و رسیدن به آن دسته از روایات، راه‌های جمع بین دو دسته روایات را بررسی می‌کنیم.

و صلی الله علی محمد و آل محمد