شرایط دو خبر متعارض

در جمعی از موارد ممکن است که دو خبر در ابتدا متعارض باشند ولی بعد از دقت معلوم می‌شود که تعارضی در کار نبوده است. لذا در این‌جا به بیان شروطی می‌پردازیم که دو خبر باید داشته باشند تا متعارض محسوب شوند.

• شرط اول، اعتبار: اعتبار دو خبر به گونه‌ای باید باشند که هر کدام مستقلا حجت باشند.
• شرط دوم، متزاحم نبودن دو خبر: گاهی از اوقات دو خبر متزاحم‌اند نه متعارض.
• شرط سوم، عدم تخصص: یعنی موضوع دو روایت، خارج از یک‌دیگر نباشند.
• شرط چهارم، عدم ورود: یکی از اخبار، موضوع دیگری را منتفی نکند. البته این ورود به خودی خود معلوم نیست بلکه از جانب شارع معلوم می‌شود.
• شرط پنجم، حکومت: یعنی یکی از دو خبر مفسر خبر دیگر نباشد.
• شرط ششم، تخصیص: آن است که برخی از افراد، از شمول قاعده کلی خارج نشوند. در تخصیص موضوع هر دو یکی است اما استثنا صورت می‌گیرد. در این مورد باید دقت شود که تعداد افراد استثنا شده نباید چنان زیاد باشد که قاعده کلی را مخدوش کند.
• شرط هفتم، عدم امکان جمع عرفی یا عقلی به هر شکل دیگری.

توجه به دو نکته زیر لازم است:

1. مجددا یادآوری می‌شود که بین خبر معتبر و غیر معتبر اصلا تعارض معنا ندارد چرا که یکی حجت است و دیگری غیر حجت.

2. به زودی بیان خواهد شد که اگر جمع عرفی یا عقلی بین روایات، امکان پذیر بود، این روایات، متعارض محسوب نمی‌شوند. لذا مطالب زیر درباره روایات معتبری است که امکان جمع بین آن‌ها وجود ندارد.