مقدمه

علم حدیث و شاخه‌های آن از مهم‌ترین و در عین حال ساده‌ترین علومی است که در شناخت معارف دینی اعم از فقه، اصول عقائد، تفسیر و حتی اخلاق وجود دارد، لذا بعد از علوم قرآنی، از مهم‌ترین علوم اسلامی به حساب می‌آید.

در فریقین شیعه و سنی، سنت به عنوان یکی از منابع و حجت‌ها شناخته می‌شود که در مکتب اهل بیت علیهم‌السلام شامل قول، فعل و تقریر معصومین علیهم‌السلام است.

سنت معصومین علیهم‌السلام از دیدگاهی به دو بخش تقسیم می‌شود:

1. مواردی که عقل انسان، فارغ از هر گونه اعتقاد و مذهبی، مستقلاً آن‌ها را تأیید می‌کند. مانند آن‌که مؤیدی از عقل، اخلاق، فطرت، نقل تاریخی معتبر و غیره بر آن وجود داشته باشد.
2. مواردی که صرفاً به جهت آن‌که از معصوم علیه‌السلام می‌باشد، مورد پذیرش قرار می‌گیرد. این نوع از پذیرش را اصطلاحاً پذیرش تعبدی می‌گویند.

دسته دوم روایات، از آن‌جا که صرفاً به جهت صدور آن از جانب معصوم علیه‌السلام مورد پذیرش است و عقل مستقلاً توان دست‌رسی به آن را ندارد، طریق انتساب آن به معصوم علیه‌السلام باید مورد بررسی قرار گیرد و چنان‌چه طریق آن معتبر و مورد قبول بود، می‌توان آن را از جانب معصوم علیه‌السلام دانسته و به آن استناد کرد. خصوصاً آن‌که روایات در مکتب اهل بیت علیهم‌السلام نیز متأسفانه مورد تعرض افرادی بی‌دقت، جاهل یا مغرض بوده و گرفتار جعل و تحریف شده است.

مسائل دیگری نیز در علم حدیث وجود دارد که مربوط به متن آن می‌شود، مانند تعارض بین اخبار معتبر، دلالت حدیث بر موضوع مورد نظر و امثال آن که قرار ما بررسی مواردی است که مجتهد در برخورد با روایات نیاز دارد.

لازم به ذکر است که طبیعتاً، کاربرد علم حدیث در همه علومی که روایاتی از دسته دوم در آن نقش آفرینی می‌کنند، کاربرد جدی دارد.