واجب بودن علم آموزی
* متن روایت: مرحوم ثقة الاسلام کلینی (ح ۱/۳۷) از علی بن ابراهیم بن هاشم از پدرش از حسن بن ابی‌الحسیین از عبدالرحمن بن حسین بن زید از پدرش از امام صادق علیه‌السلام روایت کرد که حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند:
«طَلَبُ الْعِلْمِ فَریضَةٌ عَلَی کُلِّ مُسْلِمٍ. ألا إنَّ اللهَ یُحِبُّ بُغاةَ الْعِلْمِ»
* ترجمه: حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند: «طلب علم بر هر مسلمانی واجب است. آگاه باشید که به یقین الله طالب علم را دوست دارد.»
* بررسی سند: در سند این حدیث، دو نفر اول از اجلا هستند و سایرین به واسطه توثیق می‌شوند، لذا انتساب این فرمایش به حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله معتبر است.
عبارت اول این حدیث را ثقةالاسلام الکلینی در حدیث بعدی (ح ۲/۳۸) از محمد بن یحیی العطار از محمد بن حسین بن ابی‌الخطاب از محمد بن عبدالله بن زراره از عیسی بن عبدالله العمری روایت کرده که این طریق نیز بر مبنای حقیر معتبر است.
* توضیحات:
۱- فریضه از ریشه فرض و به معنای واجب است که در روایات ما عموما به معنای واجب شرعی است، کما این‌که نماز و روزه و حج و خمس و زکات و غیر آن نیز اگر از نوع واجبش باشد، با عنوان فریضه مطرح شده‌اند.
۲- با توجه به این حدیث طلب علم بر هر مسلمانی، مانند نمازهای یومیه و روزه ماه رمضان و غیر آن واجب است و همه مسلمانان باید در کسب علم تلاش کنند و اگر کوتاهی کنند، واجبی از واجبات الهی را ترک کرده‌اند.
۳- این مفهوم، یعنی وجوب طلب علم به اندازه‌ای در روایات ما تکرار شده است که به جرأت می‌توان بر آن ادعای تواتر معنوی کرد.
۴- حال باید به این سؤال پاسخ داد که طلب چه علمی واجب است؟ هر علمی یا علم خاصی مورد نظر است؟ بعدها به مرور خواهیم دید که منظور از علم، علوم ریاضی و تجربی و انسانی و این‌ها بما هو هو نیست. حتی علومی مانند قرآن و تفسیر و فقه و اصول و سایر علوم حوزوی و اسلامی هم بما هو هو مورد نظر نیست، بلکه علمی است که انسان را به معرفت الله تعالی و به دنبال آن بندگی او سوق دهد، لذا اگر علوم حوزوی و اسلامی، چنین نتیجه‌ای نداشته باشند، مورد نظر شارع نیستند و سایر علوم هم همین‌گونه هستند. در مقابل هر علمی، اعم از حوزوی و اسلامی یا ریاضی و تجربی و انسانی، موجب معرفت الله تعالی و بندگی او شود، مورد نظر است که در این مورد بعدها هم به مرور مطالبی را عرض خواهم کرد.
