تفسیر فاتحة الکتاب - جلسه ۲۷

$

** الله چیست؟ (۱)

۳۱/۲ (۲۵۷)- الکافی (ح ۳۱۲): عدة من أصحابنا عن أحمد بن محمد بن خالد عن القاسم بن یحیی عن جده الحسن بن راشد عن عبدالله بن سنان قالَ: «سَألْتُ أباعَبْدِاللهِj عَنْ تَفْسیرِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ. قالَ: «. . . اللهُ، إلَهُ کُلِّ شَیْ‌ءٍ . . .».

* ترجمه:

عبدالله بن سنان روایت کرد: «از ابوعبدالله (امام صادق)j درباره تفسیر بسم الله الرحمن الرحیم سؤال کردم. فرمودند: «. . . الله، خدای همه چیز است . . .»»

* بررسی سند:

این روایت بخشی از روایت قبل است که سند آن بررسی شده و دیدیم که معتبر است.

* شرح:

– اله به معنای خدا است که درباره ریشه و مشخصات آن، در جای خود مطالبی را عرض خواهم کرد. این‌جا فقط به همین مقدار بسنده می‌کنم که اله با الله فرق دارد. الله خدای یکتا و حقیقی است، درحالی که اله به معنایی هر چیزی است که تصور می‌شود خدا و معبود است. در عبارت لا اله الا الله این معنا کاملا قابل فهم است.

– امامj در این روایت تصریح می‌فرمایند که الله خدای همه چیز است و چیزی از محدوده و دایره الوهیت الله خارج نیست، خواه دیگران او را خدا بدانند یا ندانند و به خدایی او گردن بنهند یا ننهند.

** الله چیست؟ (۲)

۳۲/۳ (۲۵۹)- الکافی (ح ۳۱۴): عدة من أصحابنا عن أحمد بن محمد البرقی عن القاسم بن یحیی عن جده الحسن بن راشد عن أبی‌اْلحَسَنِ، موسی بْنِ جَعْفَرٍj قالَ: «سُئِلَ عَنْ مَعْنَی اللهِ، فَقالَ: «اسْتَوْلَی عَلَی ما دَقَّ وَ جَلَّ.»»

* ترجمه:

از ابوالحسن، موسی بن جعفر (امام کاظم)j درباره معنای الله سؤال شد، فرمودند: «بر هر کوچک و بزرگی چیرگی دارد.»

* بررسی سند:

این حدیث را ثقةالاسلام الکلینی از عدة من اصحابنا از احمد بن محمد البرقی از قاسم بن یحیی از جدش، حسن بن راشد از امام کاظمj روایت کرده است که پیش از این اشاره شد، سند این روایت معتبر است.

شبیه این حدیث را شیخ صدوق در معانی الأخبار (ص ۴) نیز از پدرش از سعد بن عبدالله از احمد بن محمد بن عیسی از قاسم بن یحیی با همین سند روایت کرده است که این طریق نیز معتبر می‌باشد.

احمد بن محمد البرقی این حدیث را در المحاسن (ج ۱، ص ۲۳۸) نیز روایت کرده است.

البته شیخ در التوحید (ص ۲۳۰) نیز این روایت را آورده است که به جهت وجود سلمة بن خطاب در سند آن، معتبر نیست.

* شرح:

پر واضح است که خدایی شایستگی خدایی و پرستش دارد که به هر چیز ریز و درشتی چیرگی داشته باشد و هیچ چیزی برتر و بالاتر از آن نبوده و از حیطه قدرت و علم او خارج نباشد و هیچ چیز کوچک و جزئی است که او از آن غافل یاشد و این همان ویژگی‌هایی است که مکتب حقه اهل بیتb بر آن اعتراف دارد.

و صلی الله علی محمد و آل محمد