مبانی اعتبار سنجی تاریخ - جلسه ۰۰۸ (۱)
$
* سایر اسناد مکتوب و غیر مکتوب:
منظور حقیر از اسناد مکتوب در این‌جا، مکتوباتی است که معمولا از همان دوره یا دوره نزدیک به آن در غیر قالب کتاب‌های مورخین به معنای متعارف آن، به جا مانده است.
منظور اسناد غیر مکتوب هم اکتشافات باستانشناسی و تاریخی و مانند آن است.
بعضی از این سایر اسناد مکتوب عبارت هستند از:
۱- مکتوباتی که از تاریخ باستان بر روی کوه‌ها یا بعضی بناها یا لوح‌های با جنس مختلف یا ظروف و ابزآلات باقی مانده است.
۲- نامه‌ها، اسناد دیوانی و مانند آن
۳- یادداشت‌ها و گزارش‌های افراد غیر مورخ
۴- سایر مطالب که گاهی هم ربط مستقیمی به تاریخ ندارند و بسیاری مطالب دیگر
و بعضی از اسناد غیر مکتوب عبارت هستند از:
۱- اماکن باستانی و تاریخی
۲- ابنیه باستانی و تاریخی
۳- اشیاء مختلف از ابزارآلات مختلف با جنس‌های متنوع
۴- تصاویر موجود روی کوه‌ها، بناها، لوح‌ها، ظروف و سایر ابزار آلات
در مورد تاریخ دهه‌های اول اسلام و تاریخ اهل بیتb این گونه موارد یا نیست یا بسیار اندک است، اما در دهه‌ها بعد به مرور زیاد می‌شود و از زمان بنی‌العباس به بعد بسیار بسیار کاربرد دارد.
گاهی اوقات هم در بعضی پژوهش‌های تاریخی اسلامی، مانند گزار‌های قرآنی، با این دسته از منابع سر و کار جدی خواهیم داشت.
مثلا بعضی از بزرگواران به خاطر دارند که در بحث تطبیق کورش و ذوالقرنین، ناچار بودیم، سراغ این اسناد برویم. یا اگر کسی بخواهد روی تاریخ بعضی پیامبران، مانند حضرت موسی و حضرت یوسفc برود، لازم است این منابع در فرهنگ و تمدن مصرباستان جدی بگیرد.
در بررسی دقیق تاریخ حضرت نوح، ابراهیم، انبیای بنی‌اسرائیل و غیر این‌ها هم با این‌گونه منابع مواجه هستیم.
اعتبارسنجی این مجموعه مفصل و متنوع، گاهی اوقات تابع همان مطالبی است که پیشاز این عرض کردم و گاهی اوقات کاملا متفاوت است. مثلا دیرینه‌سنجی در منابع این قسمت، هیچ ربط خاصی به مطالب ما ندارد.
این اعتبارسنجی‌ها، ماجراهای خاص خود را دارد که بعضا الآن فرصتش نیست و مهم‌تر این‌که حقیر در خیلی از آن‌ها اصلا تخصص ندارد و اطلاعاتم در حدود کارشناسی است و حتی بعضا کمتر، لذا در مباحث خودمان در گذشته و آینده، بسته به نیاز به آن پرداخته‌ایم یا خواهیم پرداخت. إن شاء الله.
(ادامه در قسمت دوم)
