رجال و درایه - جلسه ۵۴
$
جلسات گذشته درباره تعدادی از فرقه‌ها صحبت کردیم و امروز هم إن شاء الله درباره سه فرقه دیگر صحبت می‌کنیم. فرقه ناوسیه، اسماعیه و فطحیه.
البته طبق قرارمان، فقط معرفی مختصری خاهیم داشت و طبیعتا اگر علاقه داشتید، باید پیگیری مفصلی داشته باشید.
* فرقه ناوسیه:
ظاهراً مؤسس این فرقه، شخصی به نام ناوس از اهالی بصره بوده است که نشانی از او در تاریخ نیست.
اینان امام صادقj را امام قائم می‌دانستند که هنوز زنده است و باید منتظر ظهور او بود.
می‌گویند ناوسیه به دو حدیث استناد کرده و چنین اعتقادی درباره امام صادقj داشتند که از این دو، روایت اول در کتب روایی فریقین موجود نیست، اما روایت دوم موجود است.
روایت اول این که امام صادقj فرمودند: «حتی اگر سر مرا از بالای کوهی برای شما آوردند، باور نکنید چرا که من صاحب شما هستم.»
روایت دوم این‌که امام صادقj فرمودند: «اگر کسی شما را خبر داد که مرا غسل کرده و کفن نموده است، باور نکنید، چرا که من صاحب شما و صاحب شمشیرم.» این حدیث مرسل در الصراط المستقیم (ج ۲، ص ۲۷۱) و الملل و النحل (ج ۱، ص ۱۶۷) آمده است.
این گروه نیز در فاصله کوتاهی از بین رفتند.
* فرقه اسماعیلیه:
اسماعیل فرزند ارشد امام صادقj بود که در زمان خود ایشان رحلت کرد. مادر او فاطمه نوه امام زین‌العابدینj بود. امامj به اسماعیل علاقه فراوانی داشته و عده‌ای تصور می‌کردند که امام بعدی او است.
امام صادقj، در تشییع جنازه او کارهایی کردند که فوت اسماعیل بر همه معلوم شود و کسی نتواند مرگ او را انکار کند، اما با این حال، باز هم عده‌ای او را امام بعد از امام صادقj دانستند.
اسماعیلیه درباره او به دو عقیده هستند:
۱- گروه اول معتقدند او نمرده و امام صادقj، این کارها را برای حفظ او از دست خلفای بنی‌العباس کرده است، چرا که بارها قصد کشتن او را داشتند. به این گروه خالصیه می‌گویند.
۲- گروهی نیز بر این اعتقاد بودند که او فوت کرده، اما از آن‌جا که امام صادقj وعده به امامت او داده‌اند، فعلاً امامت به فرزندان او منتقل می‌شود. لذا پسرش محمد بن اسماعیل را امام می‌دانند. این گروه خود بر دو قسم هستند. یکی در محمد بن اسماعیل توقف کرده و او را امام منتظر می‌دانند، اما دسته دوم امامت را در فرزندان او مخفی می‌دانند تا در فردی قیام کننده ظهور یابد. این گروه را باطنیه می‌گویند که متهم به قرمطی هستند. ظاهراً فاطمیون مصر و اسماعیلیه ایران در دوره سلجوقیان جزء این دسته هستند و اسماعیلی‌های فعلی نیز از همین دسته می‌باشند.
اسماعیلیه در طول تاریخ حضور اجتماعی موثری در بین مسلمانان داشتند که از جمله آن تشکیل حکومت فاطمیون در مصر بود که خلفای عباسی را به شدت نگران می‌کرد. دانشگاه الازهر در مصر یادگار این حکومت است. در ایران نیز اسماعیلیه قدرت غیر رسمی فراوانی یافتند که که محل تمرکز مرکزی آن‌ها قلعه‌های الموت در نزدیکی قزوین بود. چهره ایرانی مشهور این گروه، یکی ناصرخسرو قبادیانی است و دیگر حسن الصباح است که ظاهراً امامی بوده و به اسماعیلیه گرویده است. گروه حسن صباح توسط مغول‌ها سرکوب شدند.
اسماعیلیه در حال حاضر نیز حضور پررنگی در مناسبات فرهنگی و مؤسسات خیریه دنیا دارند. امام فعلی این افراد فردی به نام کریم آقاخان است که به آقاخان چهارم هم معروف است و او را چهل و نهمین امام اسماعیلیه نزاریه می‌دانند. پیروان این دسته را بین ۱۳ تا ۱۶ میلیون نفر برآورد کرده‌اند.
آن‌چه مسلم است اسماعیل، ادعای امامت نداشته و ظاهراً حتی پسرش نیز چنین ادعایی نکرده است.
امامیه بر این عقیده‌اند که چون اسماعیل فرزند اول امام صادقj و بسیار محبوب امامj بود و مادرش نیز از سادات بوده چنین تصوری برای برخی پیش آمده است. حقیر نیز روایتی که تصریح بر امامت او بکند نیافتم، اما روایات مخالف آن به حد تواتر معنوی موجود است.
اسماعیلیه در حال حاضر بیشتر در بخش‌هایی از سوریه و اروپا مستقر بوده و ظاهراً باید آن‌ها را از گروه‌های متمایل به باطنیه دانست که تحت تأثیر عقائد فطمیون مصر بوده‌اند.
* فرقه فطحیه:
مؤسس این فرقه عبدالله الافطح فرزند دوم امام صادقj است. او با اسماعیل برادر تنی بود.
پیروان او معتقد بودند که امامت در بزرگ‌ترین فرزند ذکور امام قبلی ادامه می‌یابد، اما از آن‌جا که در مدت بسیار کوتاهی پس از پدرش فوت کرد و فرزند ذکوری نداشت، عموم پیروانش با مشاهده دلایل امامت امام کاظمj، به ایشان معتقد شدند، لذا فطحیه دوامی نیافت.
یکی از مبلغین پرکار این فرقه شخصی به نام عمار بوده است، لذا بعضاً این گروه را عماریه نیز می‌گویند.
و صلی الله علی محمد و آله
