$
* تسبیحات حضرت صدیقه کبریh بلافاصله بعد از هر نماز
۱۱/۱۱ (…)- الکافی (ح ۵۱۱۹): الحسین بن محمد الأشعری عن عبدالله بن عامر عن علی بن مهزیار عن فضالة بن أیوب عن عبدالله بن سنان قال: «قالَ أبوعَبْدِاللهِj: «مَنْ سَبَّحَ تَسْبیحَ فاطِمَةَ الزَّهْراءِh قَبْلَ أنْ یَثْنیَ رِجْلَیْهِ مِنْ صَلاةِ الْفَریضَةِ، غَفَرَ اللهُ لَهُ وَ لْیَبْدَأْ بِالتَّکْبیرِ.»»
* ترجمه:
ابوعبدالله (امام صادق)j فرمودند: «هر کس که قبل از آنکه پاهایش را از نماز واجب خم کند، (به) تسبیح فاطمه زهراh تسبیح کند، الله برای او بیامرزد و باید آغاز شود به تکبیر.»
* بررسی سند:
در رابطه با سند این حدیث، به این نکات عنایت فرمایید:
۱- این حدیث را ثقةالاسلام الکلینی از حسین بن محمد الاشعری از عبدالله بن عامر از علی بن مهزیار از عبدالله بن سنان روایت کرده است که همه این افراد از ثقات ما بوده و در نتیجه انتساب حدیث به امام صادقj معتبر است.
۲- شیخ الطائفه در تهذیب الأحکام (ج ۲، ح ۳۹۵) این حدیث را با همان سند ثقةالاسلام الکلینی روایت کرده است.
۳- شیخ صدوق نیز این روایت را در ثواب الأعمال (ص ۱۶۴) از محمد بن حسن بن ولید از حسین بن حسن بن ابان از حسین بن سعید الاهوازی از فضالة بن ابینجران از سنان روایت کرده است که چند اشتباه در نسخهبرداری دارد. در اینجا فضالة بن ابینجران، فضالة بن ایوب است و منظور از سنان، عبدالله بن سنان.
– شیخ صدوق همین روایت را در الفقیه (ح ۹۴۶) به صورت مرسل بیان کرده است، اما عبارت آخر آن را که با تکبیر آغاز میشود، نیاوردهاند.
علی رغم عدم اعتبار طریق شیخ صدوق، طریق ثقةالسلام الکلینی بر مبنای حقیر معتبر است.
* شرح:
– با توجه به عبارت صلاة الفریضة معلوم میشود که این توصیه مربوط به نمازهای واجب بوده که معمولاً منظور نمازهای واجب پنجگانه است.
– منظور از یثنی رجلیه من صلاة این است که قبل از خارج شدن از حالت نماز انجام شود، لذا هر چند بهتر است که این تسبیحات بلافاصله بعد از اتمام نماز ادا شود، اما اگر ذکر یا کار دیگری بین نماز و این تسبیحات فاصله انداخت، اما انسان از حالت نماز خارج نشده بود، شامل این حدیث میشود.
– بدیهی است که به صرف گفتن این ذکر یا هر ذکر دیگری موجب غفران الهی نمیشود که در این باره سخن گفتیم و نکاتی را در آینده عرض خواهیم کرد، بلکه این اذکار از جمله مواردی است که شرایط را برای آمرزش انسان مهیا میکند و الا اینکه کسی بعد از هر نماز استمرار در بیان این تسبیحات یا هر فعل نیکوی دیگری داشته باشد، اما مثلاً متعمدانه مرتکب معاصی شود، تأثیری برایش نخواهد داشت.
– در این حدیث تنها اشارهای که به کیفیت این تسبیحات شده آن است که حتماً باید با تکبیر آغاز شود و سایر اذکار، بعد از آن ادا شود.
* کیفیت تسبیحات حضرت صدیقه کبریh بعد از طلوع آفتاب
۱۲/۱۲ (…)- الکافی (ح ۵۱۳۸ و ۳۳۱۲): علی بن إبراهیم عن أبیه عن الحسین بن سعید عن فضالة عن العلاء عن عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قالَ: «سَألْتُ أباجَعْفَرٍj عَنِ التَّسْبیحِ. فَقالَ: «ما عَلِمْتُ شَیْئاً مُوَظَّفاً غَیْرَ تَسْبیحِ فاطِمَةَh وَ عَشْرَ مَرّاتٍ بَعْدَ الْغَداةِ، تَقولُ: «لا إلهَ إلّا اللهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، یُحْیی وَ یُمیتُ وَ یُمیتُ وَ یُحْیی، بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ» وَ لکنَّ الإنْسانَ یُسَبِّحُ ما شاءَ تَطَوُّعاً.»»
* ترجمه:
محمد بن مسلم روایت کرد: «از ابوجعفر (امام باقر)j درباره تسبیح پرسیدم. پس فرمودند: «چیزی را غیر تسبیح فاطمهh موظف نمیدانم و ده مرتبه بعد از فجر میگویی: «لا إلهَ إلّا اللهُ، وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، یُحْیی وَ یُمیتُ وَ یُمیتُ وَ یُحْیی، بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ» لیکن انسان به هر آنچه میل دارد، تسبیح میگوید.»»
* بررسی سند:
این حدیث را ثقةالاسلام الکلینی به دو سند روایت کرده است، یکی آن چه ذکر شد و دیگری در حدیث ۳۳۱۲ که هر کدام را جداگانه بررسی میکنیم.
۱- در حدیث ۳۳۱۲، با توجه به روایات قبل آن در الکافی، معلوم میشود که ضمیر «ه» در عنه به احمد بن محمد بن خالد بر میگردد، لذا این حدیث را ثقةالاسلام الکلینی از عدة من اصحابنا از احمد بن محمد بن خالد از حسن بن محبوب از علاء بن رزین روایت کرده است و با توجه به اینکه حسن بن محبوب از ثقات شیعه است، احمد بن محمد بن خالد، خللی در سند حدیث وارد نمیکند. نتیجه آنکه همه رجال سند این روایت از ثقات بوده و انتساب آن به امام باقرj معتبر است.
۲- در حدیث ۵۱۳۸، ثقةالاسلام الکلینی از علی بن ابراهیم از پدرش از حسین بن سعید الاهوازی از فضالة بن ایوب از علاء بن رزین روایت کرده است که این افراد نیز از ثقات می باشند.
* شرح:
– معنای ذکری که در متن عربی آمده، میشود: نیست خدایی جز الله، یگانه است او، شریکی برای او نیست، حکمرانی برای او است و حمد (نیز) برای او است، زنده میکند و میمیراند و میمیراند و زنده میکند، نیکویی به دست او است و او بر هر چیزی بسیار توانا است.
– قبل از پرداختن به شرح این روایت لازم است عرض شود که حدیث اول و دوم فارغ از تفاوتهای جزئی، یک تفاوت مهم نیز دارند و آن عبارت «و یمیت و یحیی، بیده الخیر» است که در حدیث ۵۱۳۸ پیش از عبارت «و هو علی کل شیء قدیر» ذکر شده است.
– این ذکر یکی از تسبیحات حضرت صدیقه کبریh میباشد که هر چند بیان آن در همه اوقات میتواند خوب باشد، اما زمان خاص آن بعد از فجر است.
– بعضی تصور کردهاند که منظور از فجر، نماز صبح است که با توجه به روایت دوم که به جای الفجر، الغداة آمده، منظور همان فجر است و نه صلاة فجر.
– در پایان روایت هم امامj تصریح میفرمایند که الزامی بر این ذکر نیست، بلکه انسان آنچه را در آن زمان تمایل به آن دارد، میتواند بیان کند. البته با توجه به این روایت معلوم میشود که ترجیح در بیان همین ذکر است.
و صلی الله علی محمد و آله