اولویت علم آموزی نسبت به طلب مال

* متن روایت: مرحوم ثقة الاسلام کلینی (ح ۴/۴۰) به دو طریق از حسن بن محبوب از هشام بن سالم از ابوحمزه الثمالی از ابواسحاق السبیعی روایت کرده است که:

«سَمِعْتُ أمیرَالْمُؤْمِنینَ یَقولُ:

«أیُّها النّاسُ! اعْلَموا أنَّ کَمالَ الدّینِ طَلَبُ الْعِلْمِ وَ الْعَمَلُ بِهِ.

ألا وَ إنَّ طَلَبَ الْعِلْمِ أوْجَبُ عَلَیْکُمْ مِنْ طَلَبِ الْمالِ.

إنَّ الْمالَ مَقْسومٌ مَضْمونٌ لَکُمْ، قَدْ قَسَمَهُ عادِلٌ بَیْنَکُمْ وَ ضَمِنَهُ وَ سَیَفی لَکُمْ

وَ الْعِلْمُ مَخْزونٌ عِنْدَ أهْلِهِ وَ قَدْ أُمِرْتُمْ بِطَلَبِهِ مِنْ أهْلِهِ، فاطْلُبوهُ»»

* ترجمه: شنیدم امیر مؤمنان می‌فرمود: «ای مردم! بدانید که کمال دین، طلب علم و عمل به آن است. آگاه باشید که طلب علم بر شما واجب‌تر از طلب است. به یقین مل برای شما قسمت شده ضمانت شده است که عادلی آن را بین شما تقسیم کرده است و آن را ضمانت نموده و به زودی بر شما پرداخت می‌کند، در حالی که علم نزد اهلش سپرده شده است و شما به طلب آن از اهلش امر شده‌اید، پس آن را طلب کنید.»

* بررسی سند: ثقةالاسلام الکلینی این حدیث را به دو طریق از حسن بن محبوب روایت کرده که هر چند طریق اول به وسطه سهل بن زیاد معتبر نیست، اما طریق دوم که محمد بن یحیی العطار از احمد بن محمد بن عیسی الاشعری است، معتبر می‌باشد.

من حدثه هر چند در ظاهر مجهول است، اما به واسطه ابواسحاق الربیعی که از ثقات می‌باشد، توثیق می‌شود و در نتیجه انتساب این فرمایش به امیر مؤمنان علیه‌السلام معتبر است.

* توضیحات:

۱- می‌بینیم که کمال دین، تنها به طلب علم نیست، بلکه با عمل به آن محقق می‌شود. مثلا اگر صرفا علم مربوط به توحید را بداند، اما در عمل موحد نباشد، یا احکام عملیه را بداند، اما به آن عمل نکند، با کمال دین فاصله دارد. لذا إن شاء الله تلاش کنیم تا عامل به این علوم هم باشیم.

۲- عمل تنها نیز با کمال دین فاصله دارد، لذا اگر کسی با تقلید کورکورانه اعمالی صحیح هم انجام ده، به کمال دین که مورد اسلام است، نرسیده است.

۳- از متن روایت معلوم می‌شود که لازم است انسان در طلب مال حلال تلاش کند، اما واجب‌تر از آن طلب علم و عمل به آن است.

۴- امام علیه‌السلام تصریح فرموده‌اند که مال قسمت شده ضمانت شده است که فرد عادلی که الله عز و جل است، آن را تقسیم نموده و ضمانت کرده و طبیعتا به این ضمانت عمل می‌کند، در حالی که علم، مخزون است و باید به دنبال آن بود.

۵- متأسفانه حداقل در دوره و زمانه ما می‌بینیم که بسیاری از ما تلاش زاید الوصفی در کسب مال و روزی داریم، اما کمتر برای کسب علم اقدام می‌کنیم. یعنی درست بر خلاف دستور امام علیه‌السلام عمل می‌کنیم و انتظار داریم علم خودش بیاید سراغ ما تازه اگر پذیرای آن باشیم.

۶- ایشان در ادامه تصریح می‌کنند که این علم مورد نظر شارع نزد هر کسی نیست، بلکه نزد اهل آن به ودیعه گذاشته شده و ما موظف به طلب آن از اهلش هستیم. حال اگر کسی تابع مکتب اهل بیت باشد، آیا اهل‌تر از حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله و خاندان معصوم ایشان سراغ دارد؟ پس بیاییم علم را از اهلش فرا بگیریم و نه هر کسی که ادعای اهلیت می‌کند و حتی اهلیت نسبی هم دارد، اهل ولقعی نیست. آری ! اگر کسی به هر دلیلی معصومین علیهم‌السلام را قبول ندارد، بحثش متفاوت است، اما کسی که آن‌ها را قبول دارد، تکلیفش روشن است.