آبادان و ظهور امام زمان (ویرانی اهواز)

$

جلسه قبل روایتی درباره آبادان خواندیم و بررسی کردیم. این جلسه و جلسه آینده، احادیثی درباره اهواز روایت خواهیم کرد و بررسی خواهیم نمود.

اما روایت این جلسه؛

* ترجمه روایت:

از حسن روایت شده است که گفت: «شمشیر واقع خواهد شد، شمشیر واقع خواهد شد و چقدر چشم‌ها که گریان دیده می‌شود و چقدر حرام که حلال می‌شود و چقدر اندوه که نازل می‌شود.» سپس ادامه داد: «ضعیف هلاک می‌شود، ضعیف هلاک می‌شود.» سپس گفت: «باد زردی از جانب قبله بر شما می‌وزد که سه شبانه روز ادامه دارد، به گونه‌ای که شب از شدت زردی مانند روز روشن می‌شود و غرق شدن بصره بعد از آن است. بعد از آن در انتظار نشانه‌هایی پی‌درپی، مانند دانه‌های بنده شده، از آسمان باشید. اولینِ نشانه‌ها صاعقه است، سپس باد زرد، سپس باد دائمی و صدایی از آسمان (که جمعی) از خلق در آن خواهند مرد و در واسط کثیری خواهند مرد و در شهر کوفه عجائبی خواهد بود و در اهواز زلزله‌هایی که (به واسطه آن) خانه‌هایشان، قبرهایشان می‌شود، سپس راه‌ها قطع می‌شود و هیچ کس از شهری به شهری خارج نمی‌شود.

* منابع:

این مطلب را مرحوم سید بن طاووس در کتاب الملاحم و الفتن (ص ۲۵۴) ذکر کرده است. و دیگران یا با ذکر سند و منبع از او نقل کرده‌اند، یا اصلاً منبع و سندی برای آن ذکر نکرده‌اند. با این حساب، منبع اصیل ما، همان الملاحم سید بن طاووس است.

* بررسی سندی:

این مطلب را سید بن طاووس که از علمای قرن هفتم است، از کتاب سلیلی که از محدثین مکتب خلفا است نقل کرده است که این کتاب در حال حاضر موجود نیست. سلیلی نیز مرسلاً از شخصی به نان حسن ذکر کرده است که برخی تصور کرده‌اند امام مجتبی علیه‌السلام است، در حالی که اولاً چنین چیزی قطعی نیست و قرینه‌ای هم بر آن وجود ندارد. ثانیاً با توجه به این‌که سلیلی اهل بصره بوده است، بعید نیست، حسنی که این مطالب را گفته است، حسن البصری مشهور باشد که هم در نقل حدیث بسیار ضعیف است و هم فاسد المذهب و ملعون ائمه علیهم‌السلام. البته این هم در حد یک احتمال است که فقط احتمالش بیش‌تر و قابل توجه‌تر است. ممکن است برداشت مرحوم سید نیز همین بوده است که این حسن، نباید امام مجتبی باشد، و الا بعید نبود برای او از عباراتی مانند علیه‌السلام استفاده کند که البته این مطلب هم قطعی نیست و شاید سید خواسته است که عین مطلب سلیلی را نقل کند و او هم چنین عباراتی به کار نبرده باشد.

به هر حال این مطلب حداقل از دو جهت ضعف دارد. اول این‌که حدیث مرسل است و دوم این‌که معلوم نیست این حسن، کیست، آیا امام مجتبی علیه‌السلام است، یا فردی دیگر.

* توضیحات:

روایت که معتبر نیست، اما باز هم به بهانه این روایت، چند نکته‌ای را عرض کنم.

۱- دانه‌های بنده شده، کنایه از چیزی مانند تسبیح است و هنگامی که اتفاقاتی را به دانه‌های تسبیح تشبیه می‌کنند، یعنی که این اتفاقات به ترتیب و با فاصله زمانی کم و به دنبال هم اتفاق می‌افتند.

۲- شهر واسط، نام شهر آباد و مهمی بوده است در میانه راه بصره به بغداد و ظاهرا به همین جهت هم به این نام معروف شده است. این شهر، از شهرهایی که تقریباً سابقه دوران اسلامی دارد و پیش از آن قریه کوچکی بیش نبوده است. می‌گویند حدود سال ۸۴ هجری قمری و به دست حجاج بن یوسف مشهور، به گونه‌ای ساخته شد که دجله از وسط آن بگذرد تا آب و هوای شهر را تلطیف کند و برای آن‌که رفت و آمد دو قسمت شهر را تأمین کند، پلی از قایق ساخته بود. یعنی قایق‌ها را به هم بسته بودند و عملاً پلی شناور ساخته بودند. جایی خواندم که فاصله واسط تا بغداد، بصره، کوفه و اهواز تقریبا برابر است که می‌شود در تحقیقات مورد بررسی قرار داد. از آن‌جایی آب و هوای واسط بهتر از کوفه و بصره بوده است، حجاج قصر و مسجدی در آن ساخت و بسیاری از ایام را در آن سپری می‌کرد.

۳- همان‌طور که ملاحظه می‌فرمایید، حتی اگر کسی، به هر دلیلی بخواهید به این روایت اعتماد کند، باز با یک ابهام متنی مواجه است که این وقایع مربوط به آخرالزمان است؟ یعنی نزدیک قیامت؟ یا مربوط به زمان قائم آل محمد؟ یا مربوط به دوره مشخص دیگری است؟ هیچ‌کدام معلوم نیست. حالا این‌که چرا آن را به طور جدی به دوران آخرالزمان، یا دوران نزدیک به ظهور امام عصر مربوط کرده‌اند، محل تأمل است. بله! متن روایت به این دو می‌خورد، اما حصری در این دو ندارد. به نظر می‌رسد، یک نفر این را به عنوان وقایع مربوط به این دو واقعه آورده است و دیگران هم تکرار کرده‌اند و ما هم نَه توانستیم از روایت آن چشم‌پوشی کنیم و نَه از بیان این توضیحات صرف‌نظر کنیم.

و صلی الله علی محمد و آل محمد