خراسان و ظهور امام عصر (مهدی در بین پرچم‌های سیاه خراسانیان)
$
امروز سومین حدیث درباره خراسانیان و رابطه آن‌ها با امام عصر علیه‌السلام را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
* ترجمه روایت:
روایت شده است که نبی مکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم فرمودند که چون پرچم‌های سیاه را از جانب خراسان دیدید، آن را استقبال کنید ولو به زانو روی برف حرکت کنید، چرا که در میان آن‌ها خلیفه الله، مهدی قرار دارد.
* منابع:
این روایت را در مکتب اهل بیت سلام‌الله‌علیهم، برای اولین در قرن هفتم ملاحظه می‌کنیم. علی بن عیسی الاربلی که از محدثین قرن هفتم است، در کتاب کشف الغمة (ج ۳، ص ۲۷۲ و ۲۷۸) به صورت مرسل از ثوبان و او از نبی مکرم اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم، روایت کرده است. سید بن طاووس هم که هم‌عصر علی بن عیسی است، در کتاب الملاحم و الفتن (ص ۱۱۹) شبیه آن را از کتاب نعیم بن حماد روایت کرده است.
اما در بین پیروان مکتب خلفا، سابقه این حدیث قدیمی‌تر است. این حدیث را احمد بن حنبل، در قرن سوم، در کتاب المسند (ج ۵، ص ۲۷۷) که از صحاح مکتب خلفا است، آورده است. البته پیش از آن در کتاب الفتن (ص ۱۸۸) نعیم بن حماد المروزی، یعنی در قرن دوم، به صورت مسند روایت شده است. دیگرانی هم مانند سیوطی در جامع الصغیر (ج ۱، ص ۱۰۰) و الدر المنثور (ج ۶، ص ۵۸) و متقی هندی در کنز العمال (ج ۱۴، ص ۲۶۱ و ۲۶۳)، ابن عساکر در تاریخ مدینه دمشق (ج ۳۲، ص ۲۸۱)، حاکم نیشابوری در المستدرک (ج ۴، ص ۴۶۳ و ۵۰۴)، ابن کثیر در البدایة و النهایة (ج ۶، ص ۲۵۷ و ج ۱۰، ص ۵۵)، مقریزی در إمتاع الأسماء (ج ۱۲، ص ۲۹۶ و ۲۹۷) و بسیاری دیگر از بزرگان آن‌ها در قرون بعدی آن را مسند یا مرسل نقل کرده‌اند.
خلاصه این‌که سابقه این حدیث در مکتب خلفا، هم قدیمی‌تر و هم مشهور تر از مکتب اهل بیت است.
* بررسی سندی:
رجال موجود در سند این روایت که در کتب پیروان مکتب خلفا هستند، عموما نزد شیعه و بلکه بعضا نزد خود رجالیون مکتب خلفا، مجهول یا مهمل هستند. در کتب مکتب اهل بیت سلام‌الله‌علیهم هم مرحوم سید بن طاووس تصریح می فرمایند که که مطلب خود را از نعیم بن حماد روایت کرده‌اند و گفتیم که طریق او مملو از مجهولین است. علی بن عیسی را هم گفتیم که مرسل و بدون ذکر منبع روایت کرده است و قاعدتاً از یکی از کتب قبل خود در مکتب خلفا روایت کرده است.
جمع‌بندی این‌که طریق این حدیث به حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم معتبر نیست.
* توضیحات:
۱- ضمن حدیث قبل که در جلسه گذشته بررسی کردیم، عرض کردم که با فرض پذیرش خروج خراسانی در زمان امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف، باز نمی‌توان به استناد این گونه احادیث غیر معتبر، پرچم و نشان آن‌ها را سیاه دانست.
۲- و نیز نمی‌توان به این‌گونه احادیث غیر معتبر استناد کرد که خلیفه بر حق الهی، یعنی مهدی موعود در بین آن‌ها باشد.
۳- حتی به جرأت می‌توان گفت که بنا بر روایات معتبر و شواهد متعدد، امام مهدی علیه‌السلام در بین خراسانی‌ها نیست، بلکه این خراسانی‌ها هستند که خود را به امام می‌رسانند و در بین حامیان و سپاهیان ایشان ادغام و حل می‌شوند. این در حالی است که اگر به متن این روایت دقت بفرمایید، مشهود است که این حدیث در صدد اصالت دادن به سپاه خراسانیان با پرچم‌های سیاه و حضور مهدی در بین آن‌ها است، لذا راه توجیه روایت را می‌بندد. در ضمن فراموش نکنیم که به جهت ضعف سند حدیث، اصلاً لزومی به تأویل و توجیه این‌ها نیست.
۴- این حدیث هم از آن مصادیقی است که به جرأت می‌توان آن را از جعلیات عصر عباسی و برای توجیه قیام خراسانی‌ها به سرکردگی ابومسلم خراسانی و خلافت بنی‌العباس به طور عام و خلافت المهدی عباسی به طور خاص دانست. حتی اگر کسی در اظهار چنین مطلبی چنین جرأتی به خود ندهد، بعید است از مظنون به جعل بودن آن پایین‌تر بیاید.
و صلی الله علی محمد و آل محمد
