لزوم یادگیری مسائل مورد نیاز

* متن روایت: مرحوم ثقة الاسلام کلینی (ح ۳/۳۹) از علی بن ابراهیم القمی از محمد بن عیسی بن عبید از یونس بن عبدالرحمن از بعض اصحبش روایت کرده است که:

«سُئِلَ أبو الْحَسَنِ علیه‌السلام: «هَلْ یَسَعُ النّاسَ تَرْکُ الْمَسْألَةِ عَمّا یَحْتاجونَ إلَیْهِ؟» فَقالَ: «لا!»»

* ترجمه: ابوالحسن (امام کاظم) علیه‌السلام مورد سؤال قرار گرفتند: «آیا مجاز است که مردم مسأله‌ای را که به آن نیاز دارند، ترک کنند؟» فرمودند: «خیر!»

* بررسی سند: در سند این حدیث بعض اصحابه که در ظاهر مجهول است، به واسطه یونس بن عبدالرحمن که از اجلای ثقات ما و جزء اصحاب اجماع است، توثیق می‌شود و محمد بن عیسی بن عبید هم در سند این حدیث اشکالی ایجاد نمی‌کند، لذا سند حدیث معتبر است.

* توضیحات:

۱- می‌بینیم که یادگیری مسائل مورد نیاز، از نظر امام علیه‌السلام لازم است، لذا هر انسانی لازم است که در حد وسع و توان خود در فراگیری مسائل مورد نیاز خود تلاش کند. حال با توجه به بحث ما که پیرامون مسائل اعتقادی و دینی  است، لازم ست که انسان هم احکام عملیه مورد نیاز خود را فرا بگیرد و هم مسائل اصول عقائد خود را که درباره مسائل اصول عقائد بعدها صحبت خواهیم کرد، اما در مورد احکام عملیه این نکته را عرض کنم که همان‌طور که در روایت آمده است، آن‌چه لازم است انسان یاد بگیرد، مسائل مورد نیاز است، مثلا کسی که تجارت می‌کند، لازم است احکام مورد نیاز را بر اساس نوع تجارتی که انجام می‌دهد، یاد بگیر تا دچار خطا و انحراف نشود و مثلا کسی که معلم است، باید احکام مورد نیاز خو را یاد بگیرد که ممکن است با احکام مورد نیاز یک تاجر تفاوت داشته باشد و در سایر امور هم همین‌گونه است.

۲- طبیعتا عرایض بنده به این معنا نیست که یادگیری سایر مسائل لازم نیست و نباید فراموش کنیم که کسب علم، حتی اگر از موارد لازم هم نباشد، فضل است و دانستن آن‌ها معمولا بهتر از ندانستن آن است.

۳- با توجه به این روایت و روایات مشابه معلوم می‌شود، علم واجب آن علمی است که مورد نیاز انسان است، حال می‌خواهد احکام عملیه باشد یا اصول عقائد. البته بعدها مفصلا بحث خواهیم کرد که خصوصا در اصول عقائد، شرایط افراد متفاوت است و به مقتضای حکمت الهی و به دنبال آن عدل الهی، توقعی که الله تعالی از افراد دارد، متفاوت است. مثلا توقع از فردی که در محیط‌هایی که امکان فراگیری بیش‌تری برای آن‌ها فراهم‌تر است، بیش تر از افرادی که مثلا در روستایی دور افتاده و به دور از امکانات لازم است، می‌باشد که بحث آن مفصل است و از آن‌جایی که قرار به اختصار گویی، مفصل بحث را به آینده موکول می‌کنیم تا به مرور نکاتی در این‌باره عرض کنم.