تفسیر فاتحة الکتاب - جلسه ۳۷
$
** مطلبی دیگر درباره عالمین (جهان‌ها):
۵۰/۱۰ (۲۸۳)- بصائر الدرجات (ج ۱، ص ۴۰۱): حدثنا أحمد بن محمد عن الحسین بن سعید عن ابن أبی‌عمیر عن أبی‌أیوب عَنْ أبانِ بْنِ تَغْلِبَ قالَ: «کُنْتُ عِنْدَ أبی‌عَبْدِاللهِj، فَدَخَلَ عَلَیْهِ رَجُلٌ مِنْ أهْلِ الْیَمَنِ. فَقالَ: «یا أخا أهْلِ الْیَمَنِ! عِنْدَکُمْ عُلَماءُ؟» قالَ: «نَعَمْ!» قالَ: «فَما بَلَغَ مِنْ عِلْمِ عالِمِکُمْ؟» قالَ: «یَسیرُ فی لَیْلَةٍ مَسیرَةَ شَهْرَیْنِ، یَزْجُرُ الطَّیْرَ وَ یَقْفو الْأثَرَ.» فَقالَ أبوعَبْدِاللهِj: «عالِمُ الْمَدینَةِ أعْلَمُ مِنْ عالِمِکُمْ.» قالَ: «فَما بَلَغَ مِنْ عِلْمِ عالِمِ الْمَدینَةِ؟» قالَ: «یَسیرُ فی ساعَةٍ مِنَ النَّهارِ مَسیرَةَ الشَّمْسِ سَنَةً حَتَّی یَقْطَعَ اثْنَیْ عَشَرَ ألْفَ مِثْلَ عالَمِکُمْ هَذا ما یَعْلَمونَ أنَّ اللهَ خَلَقَ آدَمَ وَ لا إبْلیسَ.» قالَ: «فَیَعْرِفونَکُمْ؟» قالَ: «نَعَمْ! ما افْتَرَضَ عَلَیْهِمْ إلّا وَلایَتَنا وَ الْبَراءَةَ مِنْ عَدُوِّنا.»»
* ترجمه:
ابان بن تغلب روایت کرد: «نزد ابوعبدالله (امام صادق)j بودیم، پس فردی از اهل یمن بر ایشان وارد شد. پس (امامj) فرمود: «ای برادر اهل یمن! عالمانی نزد شما هست؟» گفت: «آری!» فرمودند: «عالم شما از علم چه عرضه کرده است؟» گفت: «در شبی مسیر دو ماه را طی می‌کند، پرندگان را با صدا می‌راند و آثار را پیگیری می‌کند.» پس ابوعبدالله (امام صادق)j فرمودند: «عالم مدینه از عالم شما، عالم‌تر است.» گفت: «پس عالم مدینه از علم چه عرضه کرده است؟» فرمودند: «در زمانی از روز، مسیر خورشید در یک سال را طی می‌کند تا دوازده هزار مثل جهان شما را پشت سر می‌گذارد که نه می‌دانند الله آدم را خلق کرده است و نه ابلیس را.» گفت: «شما را می‌شناسند؟» فرمودند: «آری! به آن‌ها واجب نشده است، مگر ولایت ما و برائت از دشمنان ما.»»
* بررسی سند:
این حدیث را محمد بن حسن الصفار از أحمد بن محمد العاصمی از حسین بن سعید الاهوازی از ابن أبی‌عمیر از ابوایوب الخزاز از ابان بن تغلب روایت کرده است که همه این افراد از ثقات هستند.
* شرح:
– بعه نظر حقیر و به احتمال جدی، امامj در بیان این اعداد و ارقام صرفاً در صدد بیان مسافتی بسیار طولانی بوده‌اند و آن را به این صورت بیان کرده‌اند، اما می‌توان به این اعداد و ارقام وارد محاسباتی هم شد که دو مورد آن را مرور می‌کنیم.
– مسیر خورشید در یک سال را به دو گونه می‌توان معنا کرد.
۱- مسیری که خورشید در یک سال طی می‌کند که این حرکت بر خلاف آن‌چه گذشتگان تصور می‌کردند، بر گرد زمین نیست، بلکه ظاهرا مسیری گرداگرد مرکز کهکشان راه شیری است که تخمین زده‌اند بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیون سال طول می‌کشد.
سرعت حرکت خورشید به دور مرکز کهکشان را حدود ۲۲۰ کیلومتر بر ثانیه تخمین زده‌اند. البته با توجه به این‌که سرعت، امری نسبی است، طبیعتاً اگر سرعت حرکت خورشید را نسبت به مبنای دیگری بسنجیم، سرعت آن متفاوت خواهد بود. البته این بحث‌ها فارغ از حرکت خود کهکشان راه شیری است.
حالا با فرض همان سرعت ۲۲۰ کیلومتر بر ثانیه، مسافت حرکت خورشید در یک سال، چیزی حدود کیلومتر خواهد بود.
۲- مسیری که نور خورشید در یک سال طی می‌کند که با توجه به سرعت نور در خلأ که حدود ۳۰۰ هزار کیلومتر بر ثانیه است، چیزی حدود کیلومتر می‌شود که این مورد با روایت قبل هماهنگ‌تر است.
– نکته آخری که در این باب عرض می‌کنم و از آن می‌گذریم تا إن شاء الله بعدا و در زمان مناسب درباره آن صحبت کنیم، این است که حالا اگر چیزی با سرعت نور حرکت کرد، برای جرمش چه اتفاقی می‌افتد. این بحث بسیار جالب است، اما فرصت زیادی می‌خواهد که شاید آن را ضمن تفسیر آیات معراج عرض کردیم.
و صلی الله علی محمد و آله
