شرط مرد بودن در مرجع تقلید - جلسه ۲۲
$
* ادامه مجموعه روایات چهارم: روایات نواقص العقول و نواقص الایمان
همان‌طور که عرض کردم روایات نواقض العقول و نواقص الایمان متعدد است که امشب دومین حدیث را روایت و بررسی می‌کنیم.
۱۸/۹- (تفسیر منسوب به امام عسکریj، ح ۳۷۷): قالَ أمیرُالْمُؤْمِنینَj فی قَوْلِهِ «أنْ تَضِلَّ إحْداهُما فَتُذَکِّرَ إحْداهُما الْاُخْری» قالَ: «إذا ضَلَّتْ إحْداهُما عَنِ الشَّهادَةِ وَ نَسیَتْها، ذَکَّرَتْ إحْداهُما بِها الْاُخْرَی، فاسْتَقامَتا فی أداءِ الشَّهادَةِ. عَدَلَ اللهٌ شَهادَةُ امْرَأتَیْنِ بِشَهادَةِ رَجُلٍ، لِنُقْصانِ عُقولِهِنَّ وَ دینِهِنَّ. ثُمَّ قالَ: «مَعاشِرَ النِّساءِ! خُلِقْتُنَّ ناقِصاتِ الْعُقولِ، فاحْتَرِزْنَ مِنَ الْغَلَطِ فی الشَّهادَةِ. فَإنَّ اللهَ تَعالَی یُعَظِّمُ ثَوابَ الْمُتَحَفِّظینَ وَ الْمُتَحَفِّظاتِ فی الشَّهادَةِ.»
* ترجمه: امیرالمؤمنینj درباره کلام او «أن تضل إحداهما فتذکر إحداهما الأخری» فرمودند: «هنگامی که یکی از آن دو از شهادت بی‌راهه رفت و فراموش کرد آن را، یاد کند یکی از آن دو، آن را به دیگری، پس استوار شود در ادای شهادت. معادل قرار داد الله شهادت دو زن را به شهادت مردی، به جهت نقضان غقل‌هایشان و دینشان، پس برحذر باشید از اشتباه در شهادت. پس همانا الله تعالی بزرگ داشته ثواب حفاظت‌کنندگان مرد و زن را در شهادت.»
* بررسی سند: درباره سند این روایت و اعتبار کتاب تفسیری که به امام عسکریj مفصل صحبت خواهیم کرد و خواهی دید که در اعلا درجه ضعف است.
* بررسی متن: در این روایت ادعا شده است که امیر مؤمنانj در توضیح آیه ۲۸۲ سوره بقره نکاتی را فرموده‌اند که از جمله آن اشاره به ناقص العقل بودن جنس زنان است. بحث درباره این آیه مفصل است و خودم هم باید بیش‌تر روی آن دقیق شوم و کار کنم، اما علی ای حال! فعلا از موضوع بحث ما خارج است و آن‌چه در این‌جا مهم است، ضعف جدی سند این روایت است که استناد به آن را نَه تنها در این‌جا که در همه جا، بی‌معنا می‌کند.
این را هم اضافه کنم که ناقص العقل دانستن جنس زن، حتی به معنایی که عرض شد، یعنی عقل از منظر دینی که موجب بندگی الله تعالی می‌شود، اصلاً هماهنگ نیست و زنان بسیاری را در تاریخ اسلام داریم که بعید می‌دانم کسی جرأت کند آن‌ها را ناقص العقل یا دارای نقص در دین بداند.
البته ما منکر این نیستیم که بعضی از زنان در دین و عقل ناقص‌اند، کما این‌که هر کسی مثال‌های متعددی در ذهنش خطور خواهد کرد اما این موضوعی است که درباره مردان نیز وجود دارد، یعنی بعضی از مردان نیز در دین و عقل ناقص‌اند، که این نیز در تاریخ مصادیق متعددی دارد.
(استاد در ادامه به بررسی تفسیر منسوب به امام عسکری پرداختند که علاقه‌مندان می‌توانند برای مطالعه این‌جا را کلیک کنند.)
