شهادت پیامبر، فروخفته در غبار غرض - قسمت هفتم

$

* بخش پنجم: توطئه نهایی ترور حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله و بررسی آن

تا این جا بر ما معلوم شد که نبی مکرم اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله به شهادت رسیده‌اند و این شهادت، با عنایت به مطالبی که در گذشته بیان شد، از راه مسموم کردن ایشان بوده است.

اینک، در این بخش قصد داریم، انگیزه و برنامه ترور حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله را مورد بررسی قرار دهیم.

* ماجرای ترور به صورت مختصر:

آن‌چه مشهور است و عموم علمای مکتب خلفا و گروهی از علمای مکتب اهل بیت علیهم‌السلام که اصل شهادت حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله را پذیرفته‌اند، به عنوان ماجرای ترور ایشان بیان می‌کنند، حاکی از آن است که در جنگ خیبر، زنی از یهود، با مسموم کردن گوشت گوسفندی، اقدام به ترور حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله نمود. در این جا بعضی از این نقل‌های تاریخی را بیان می‌کنیم تا برنامه ترور و انگیزه آن را مورد بررسی قرار دهیم.

* ماجرای ترور به صورت کامل:

مفصل ماجرا با در نظرگرفتن منابع مختلف بدین قرار بود که زنی یهودی به نام زینب بنت حارث، برادرزاده مرحب، پهلوان معروف یهود، که در جنگ خیبر به دست امیر مؤمنان علیه‌السلام کشته شد و همسر سلام بن مسلم یا مشکم که برخی هم عبدالله بن مشکم ثبت کرده‌اند و او نیز در جنگ خیبر کشته شد، در سال هفتم هجری و پس از فتح خیبر نقشه‌ای کشید و پس از اطلاع از علاقه حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله، ران یا ساق گوسفندی را کباب نموده و آن را مسموم کرد. سپس آن را به عنوان هدیه نزد رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله قرار داد تا ایشان را به کینه و دشمنی به قتل برساند. حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله به معجزه الهی از این امر آگاه شدند، اما بشر بن براء بن معرور که لقمه‌هایی از آن غذا را خورده بود، پس از مدتی کوتاه درگذشت. در این‌جا لازم است عرض کنم که در بعضی از منابع به جای بشر فرزند براء بن معرور، خود براء بن معرور را نوشته‌اند که قاعدتاً بشر از قلم افتاده است چرا که به گزارش تاریخ، براء بن معرور، پیش از هجرت حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله در یثرب فوت شد.

برگردیم سر موضوع خودمان. حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله دستور دادند تا آن زن را احضار کنند و از او علت را جویا شوند که چرا دست به چنین توطئه‌ای زده است؟ او نیز در جواب گفت که تو وضع قبیله ما را بر هم زدی، همسر و خانواده مرا کشتی و بزرگان قبیله ما را به قتل رساندی. من با خود فکر کردم که تو اگر فرمانروا باشی با خوردن این غذا، تو را از بین خواهم برد، اما اگر واقعاً پیامبر خدا باشی، به نحوی از آن آگاهی خواهی یافت.

برخی در ادامه اضافه کرده‌اند که ام‌بشر، مادر بشر بن براء هنگام بیماری حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله که منجر به رحلت ایشان از این دنیا شد، به عیادت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله آمد و ایشان به وی فرمودند که همان غذایی که در خیبر فرزندت را کشت، اکنون رگ پشت و در بعضی نسخ رگ قلب مرا قطع کرد.

* نقد و بررسی داستان:

در رابطه با داستان فوق، توجه به نکات زیر خالی از لطف نیست:

۱- این ماجرا در مکتب اهل بیت علیهم‌السلام، در کتبی چون مناقب آل ابی‌طالب ابن شهر آشوب[۱] و در مکتب خلفا در کتبی مانند المجموع محیی‌الدین النووی[۲] با مختصری کم و زیاد و اندکی تفاوت ذکر شده است.

۲- نقل اهل تسنن برای پیروان مکتب اهل بیت علیهم‌السلام خالی از اعتبار است، خصوصاً آن‌که این افراد مطلب مورد نظر را یا به صورت مرسل نقل کرده‌اند و یا در سند آن از ابوهریره نام برده‌اند که تکلیف او روشن است و یا از ام‌المومنین عایشه روایت کرده‌اند که به این موارد نیز خواهیم پرداخت.

به عنوان مثال در صحیح البخاری (ج ۵، ص ۱۳۷) آمده است: «قالَ عُرْوَةُ قالَتْ عائِشَةُ رضی‌الله‌عنه کانَ النَّبیُّ صلی‌الله‌علیه یَقولُ فی مَرَضِهِ الَّذی ماتَ فیهِ یا عائِشَةُ ما أزالُ أجِدُ ألَمَ الطَّعامِ الَّذی أکَلْتُ بِخَیْبَرَ فَهَذا أوانُ وَجَدْتُ انْقِطاعَ أبْهَری مِنْ ذَلِکَ السُّمِّ.» یعنی «ام‌المؤمنین عایشه گفته است که رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله در مریضی خود که در آن از دنیا رفتند، می‌فرمودند: «تا کنون درد غذایی را که در خیبر خوردم احساس می‌کردم و الآن زمانی است که احساس کردم شریان‌های قلبم از آن پاره شده است.»» که درباره متن این‌گونه روایات نکاتی را عرض خواهم کرد. إن شاء الله.

۳- مرحوم مجلسی، مطلب خود را از کتب المناقب، الخرائج، قرب الإسناد و هم‌چنین دلائل النبوة بیهقی نقل کرده است، لذا برای بررسی سند لازم است به اصل آن‌ها مراجعه شود.

۴- المناقب، الخرائج و کنز الفوائد، همگی این مطلب را کاملاً مرسل نقل کرده‌اند و لذا از نظر پیروان مکتب اهل بیت علیهم‌السلام قابلیت استناد به صورت مستقل را ندارند و چه بسا نقل مشهور اهل تسنن را بیان کرده باشند.

۵- فارغ از اعتبار یا عدم اعتبار نقل قطب الراوندی، روایت قرب الإسناد حمیری به سند معتبر است که اصل متن آن را مرور می‌کنیم: «. . . مِنْ ذلِکَ أنَّ امْرَأةَ عَبْدِاللهِ بْنِ مُسْلِمٍ أتَتْهُ بِشاةٍ مَسْمومَةٍ وَ مَعَ النَّبیِّ صلی‌الله‌علیه‌وآله بِشْرُ بْنُ البَراءِ بْنِ عازِبٍ فَتَناوَلَ النَّبیُّ صلی‌الله‌علیه‌وآله الذِّراعَ وَ تَناوَلَ بِشْرٌ الکُراعَ فَأمّا النَّبیُّ صلی‌الله‌علیه‌وآله فَلاکَها وَ لَفَظَها وَ قالَ إنَّها لَتُخْبِرُنی أنَّها مَسْمومَةٌ وَ أمّا بِشْرٌ فَلاکَ المُضْغَةَ وَ ابْتَلَعَها فَماتَ فَأرْسَلَ إلَیْها فَأقَرَّتْ فَقالَ ما حَمَلَکِ عَلَی ما فَعَلْتِ قالَتْ قَتَلْتَ زَوْجی وَ أشْرافَ قَوْمی فَقُلْتُ إنْ کانَ مَلِکاً قَتَلْتُهُ وَ إنْ کانَ نَبیّاً فَسَیُطْلِعُهُ اللهُ تَبارَکَ وَ تَعالَی عَلَی ذَلِکَ . . .»

۶- با دقت در متن روایت فوق و مقایسه دو عبارت فلاکها و لفظها و فلاک المضغة و ابتلعها در می‌یابیم که حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله گوشت را تنها مزمزه کرده و آن را از دهان بیرون می‌اندازند، در حالی که بشر بن براء بن عازب که در بعضی منابع بشر بن براء بن معرور آمده است، لقمه را کاملاً جویده و می‌بلعد.

۷- حال اگر این نکته را اضافه کنیم که غزوه خیبر حدود بیست روز طول کشیده، یا در ذی‌الحجه سال ششم یا در محرم سال هفتم هجری اتفاق افتاده است و این در حالی است که رحلت حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله بنا بر نظر مشهور شیعه در بیست و هشتم صفر سال یازدهم هجری و بنا بر قول مشهور مکتب خلفا، در حدود دوازدهم ربیع‌الاول سال یازدهم هجری بوده است، یعنی بین نظر فریقین، فقط حدود دو هفته فاصله است، پس بین این دو ماجرا یعنی ماجرای فتح خیبر و رحلت حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله بیش از سه سال فاصله بوده و در مدت این سه سال، نه تنها در تاریخ گزارش معتبری دال بر بیماری برای حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله نشده است، بلکه به تصریح تاریخ مورد قبول فریقین، ایشان به کارهای معمول و از جمله شرکت در غزوات مشغول بوده‌اند.

البته المتقی الهندی در کنز العمال (ج ۱۱، ص ۴۶۶) دو روایت نقل می‌کند که حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند اثر غذای خیبر هنوز از بین نرفته است و هر سال باز می‌گردد. این روایات از باب سند مرفوع بوده و از ابوهریره و ام‌المؤمنین عایشه نقل شده است و ذهبی که از متعصبین مکتب خلفا است، در میزان الإعتدال (ج ۲، ص ۱۵۶) آن را تضعیف نموده است. از نظر مکتب اهل بیت علیهم‌السلام هم که معلوم الحال است و درباره سخن ام‌المؤمنین عایشه به زودی سخن خواهیم گفت.

حال سؤال این است که «این چه سمی است که با اندکی مزمزه کردن، بیش از سه سال هیچ اثری از خود نشان نمی‌دهد، اما بعد از گذشت این مدت به یکباره اثرگذار شده و در کمتر از چند روز موجب رحلت حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله از این دنیا می‌شود؟!»

* جمع‌بندی مبحث:

هر چند زن یهودی اهل خیبر مانند بسیاری دیگر از یهودیان آن زمان، انگیزه کافی برای به شهادت رساندن حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله را داشته و به همین انگیزه نیز اقدام به ترور ایشان کرده، اما با توجه به مطالب گفته شده، امکان این‌که سم زن خیبری، موجب شهادت حضرت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله شده باشد، چنان دور از ذهن است که به نظر می‌رسد جز برای انسان‌های متعصب و جاهل، امکان پذیرش آن برای دیگران دشوار است.

پس ماجرا چه بوده است؟ و پیامبری که قطعاً مسموم شده و به شهادت رسیده‌اند، چگونه چنین اتفاقی برایشان رخ داده است؟!

اگر به نقل دوم تاریخ که بیان خواهیم کرد و جمع‌بندی آن عنایت فرمایید، موضوع کاملاً روشن می‌شود.

***********************************

[۱]– مناقب آل ابی‌طالب ابن شهر آشوب (ج ۱، ص ۹۲)، قصص الأنبیاء (ص ۳۱۳) و الخرائج و الجرائح قطب الراوندی (ج ۲، ص ۵۰۸)، قرب الإسناد عبدالله بن جعفر الحمیری (ص ۱۳۷)، بحار الأنوار مرحوم علامه مجلسی (ج ۱۷، ص ۳۹۶ و ۴۰۸ و ج ۲۱، ص ۵).

[۲]– المجموع محیی‌الدین النووی (ج ۱۵، ص ۳۸۵)، المحلی ابن حزم اندلسی (ج ۱۱، ص ۲۷)، السنن ابی‌داود (ج ۲، ص ۳۶۹)، السنن الکبری بیهقی (ج ۸، ص ۴۶)، مجمع الزوائد الهیثمی (ج ۸، ص ۲۹۶ و ج ۹، ص ۳۱۵)، الدیباج علی صحیح المسلم سیوطی (ج ۵، ص ۲۰۷)، المعجم الکبیر الطبرانی (ج ۱۹، ص ۲۲۱)، البدایة و النهایة ابن کثیر (ج ۳، ص ۳۸۴ و ج ۴، ص ۲۳۸ و ج ۶، ص ۳۰۳)، تاریخ ابن خلدون (ج ۲، ص ۳۹).