* متن روایت: مرحوم ثقة الاسلام کلینی (ح ۱۵/۱۵) از جماعة من اصحابنا از احمد بن محمد بن عیسی از حسن بن علی بن فضال از بعض اصحابنا از امام صادق علیهالسلام روایت کرد که فرمودند:
«ما کَلَّمَ رَسولُ اللهِ صلیاللهعلیهوآله الْعِبادَ بِکُنْهِ عَقْلِهِ قَطُّ»
وَ قالَ: «قالَ رَسولُ اللهِ صلیاللهعلیهوآله: «إنّا مَعاشِرَ الْأنْبیاءِ أُمِرْنا أنْ نُکَلِّمَ النّاسَ عَلَی قَدْرِ عُقولِهِمْ.»»
* ترجمه: امام صادق علیهالسلام فرمودند: «هیچگاه رسول الله صلیاللهعلیهوآله بندگان را از عمق عقل خویش سخن نگفت.» و (نیز) روایت کردند: «رسول الله صلیاللهعلیهوآله فرمودند: «ما گروه پیامبران امر شدهایم که با مردم به اندازه عقلهایشان سخن بگوییم.»»
* بررسی سند: در مباحث رجال و درایه عرض کردیم که جماعة من اصحابنا که از مشایخ ثقةالاسلام الکلینی هستند، مشکلی در سند حدیث ایجاد نمیکند. احمد بن محمد بن عیسی و حسن بن علی بن فضال هم از اجلای ثقات بوده و بعض اصحابنا به واسطه ابن فضال که از اصحاب اجماع هست، توثیق میشوند. در نتیجه انتساب حدیث به امام علیهالسلام معتبر است.
* توضیحات: این سیره انبیا را عقل مستقل نیز تأیید میکند. منظورم از عقل مستقل این است که حتی اگر کسی این حدیث را قبول نداشته باشد و حتی اگر مسلمان یا حتی موحد نباشد، قبول دارد که با دیگران باید به اندازه فهم و درکشان صحبت کرد و چنانچه لازم است مطالبی بیش از درک و فهمشان گفته شود، باید تلاش کرد تا این درک و فهم افزایش پیدا کند تا بتوان مراتب بالاتری را به آنها منتقل کرد و این درست همان سیره انبیا و اولیای الهی است که ابتدا در سطح درک و فهم اولیه افراد صحبت میکنند و بعد به جهت آنکه لازم است به بعضی از آنها مراتب بالاتری را منتقل کنند، سعی در بالا بردن این درک و فهم در مخاطب خود دارند. لذا اگر ما هم میخواهیم جزء شیعیان این افراد باشیم، لازم است در این زمینه حد اقل دو کار انجام دهیم:
۱- تلاش کنیم درک و فهم خود را بالا ببریم تا مراتب بالاتری از معارف ایشان را درک کنیم.
۲- در برابر دیگران نیز به اندازه درک و فهم آنها سخن بگوییم و در ضمن آن تلاش کنیم تا این درک و فهم افزایش پیدا کند. حالا اگر این تلاش را با تدبیر و دقت انجام دادیم و به نتیجه رسید که باید الله تعالی را شاکر بود و چنانچه خدای نا کرده نتیجه حاصل نشد، حداقل انسان تلاش خود را انجام داده است و میتواند امید داشته باشد که به جهت این تلاش مدبرانه، مأجور باشد و این در حالی است که اگر بنشیند و در این زمینه جهاد نکند، قاعدتاً جزء قاعدین است و مذموم الله تعالی.